Subiektywny przegląd błędów w ankietach (część 1)
Kwestionariusze ankietowe stanowią podstawę znacznej części badań prowadzonych na potrzeby prac naukowych. Dlatego na bazie tegorocznych doświadczeń chcemy podzielić się z Wami kilkoma refleksjami na temat najczęściej pojawiających się błędów w tworzonych narzędziach. Poniższy tekst nie będzie rozprawą akademicką, ale listą praktycznych wskazówek, które warto wziąć pod uwagę pracując nad kwestionariuszem. W obecnym poście zamieszczamy ogólne wskazówki dotyczące konstrukcji narzędzia; w kolejnym znajdziecie więcej informacji na temat doboru i konstruowania pytań.
Po pierwsze: kwestionariusze bywają „przeładowane”, zawierają pytania nieistotne z perspektywy problematyki badawczej. Sprawia to, że narzędzie jest zbyt rozbudowane, a jego wypełnienie może być dla respondenta uciążliwe. To z kolei może wpływać na jakość uzyskanych wyników (respondent może się po prostu znudzić odpowiadaniem na zbyt dużą liczbę pytań, może pomijać pytania, nie czytać dokładnie ich treści, zaznaczać odpowiedzi przypadkowe). Dlatego przed przystąpieniem do tworzenia narzędzia badawczego należy opracować problematykę badawczą, czyli zdefiniować pytania, na jakie chcemy odpowiedzieć oraz postawić hipotezy, które chcemy zweryfikować. W kwestionariuszu zadajemy następnie tylko te pytania, które wynikają z problematyki badawczej. Z naszych obserwacji wynika, że
Po drugie: w kwestionariuszach często zdarzają się błędy techniczne, np. błędne lub nieczytelne instrukcje dotyczące wypełnienia kwestionariusza, reguły przejścia odsyłające do niewłaściwych pytań. Zdarza się także, że w kwestionariuszach jest sporo literówek czy błędów interpunkcyjnych. Wygląd kwestionariusza, staranność jego przygotowania mogą mieć wpływ na stosunek respondentów do udziału w badaniu. Wypełniając kwestionariusz niechlujny, z błędami, niedopracowany uczestnicy badania mogą mieć poczucie lekceważenia, a to z kolei może sprawić, że nie będą poważnie traktować całego badania (będą udzielać pobieżnych odpowiedzi, pomijać pytania itp.).
Po trzecie: autorzy kwestionariuszy zakładają czasami, że respondenci posiadają ekspercką wiedzę w temacie, którego dotyczy badanie. Jest to błędne założenie. Tworząc narzędzie nie należy używać specjalistycznego słownictwa, a jeśli nie da się tego uniknąć – należy wyjaśnić w prosty sposób znaczenie wykorzystywanych terminów. Na przykład pytanie: Czy uważasz sposób znakowania produktów za pomocą GDA jest zrozumiały? jest zrozumiały dla dietetyka będącego autorem kwestionariusza, ale może być niejasny dla respondentów. To z kolei może sprawiać, że uzyskane wyniki będą miały małą wartość badawczą.
W kolejnym poście przedstawimy informacje o błędach w konstrukcji poszczególnych pytań.